Sessie 7: Waterkwaliteit, natuur en biodiversiteit
Dinsdag 21 mei 2013, 9.30u-17.30u
Ronquières - terreinbezoeken


Verslag en presentaties

Een dag voor de Internationale Dag van de Biodiversiteit, die in 2013 het thema ‘samenwerking op het vlak van water’ meekreeg, wordt de laatste sessie in de inforeeks gewijd aan waterkwaliteit, natuur en biodiversiteit.


Waterkwaliteit

Ophélie Goemaere van Grenzeloze Schelde zorgde voor een inleidende schets over de waterkwaliteit in het Zennebekken. De waterkwaliteit wordt in de Europese lidstaten geëvalueerd aan de hand van bepalingen uit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Hierbij krijgt elke rivier, kanaal of stuk van een rivier of kanaal een type. Zo is de Samme een sterk veranderd waterlichaam, de kanalen van Charleroi-Brussel zijn kunstmatige waterlichamen, de Zenne in Wallonië, een natuurlijk waterlichaam en in Brussel, een sterk veranderd waterlichaam. De normen voor de waterkwaliteit variëren volgens het type.

De waterkwaliteit wordt bepaald door de ecologische toestand en door de chemische toestand van het waterlichaam. De chemische toestand van een waterlichaam wordt bepaald door de concentratie van 41 verontreinigende stoffen zowel in het water, in de sedimenten als in de biota. De aanwezigheid van één van deze 41 verontreinigende stoffen maakt de chemische toestand van het waterlichaam slecht. Behalve het oude kanaal Charleroi-Bruxelles dat goed scoort, is de chemische toestand van de Samme, de Zenne en het Zennekanaal slecht. Dit is voornamelijk te wijten aan de aanwezigheid van herbiciden en pesticiden.

De ecologische toestand wordt in eerste instantie bepaald door de biologische kwaliteit van het waterlichaam, daarna door de fysico-chemische kwaliteit. De parameters voor de biologische kwaliteit zijn de kiezelwieren, macrofyten (hogere planten), macroinvertebraten en vissen. De fysico-chemische kwaliteit ondersteunt de biologische kwaliteit en wordt onder anderen bepaald door de opgeloste zuurstof en specifieke vervuilende elementen zoals nutriënten: fosfor, stikstof en nitriet, die voornamelijk van landbouwmeststoffen en van huishoudelijke wasproducten afkomstig zijn.

De ecologische toestand van het oude kanaal is goed, van het Zennekanaal middelmatig, van de Samme kritisch en van de Zenne slecht. Dit is voornamelijk te wijten aan een teveel aan nutriënten, die de algengroei stimuleren en de opgeloste zuurstof doen afnemen (eutrofiëring). Fosfor, stikstof en nitriet worden in een waterzuiveringsstation voornamelijk behandeld tijdens de derde fase.

Volgens de normen van de KRW scoort dus enkel het oude kanaal goed, de Samme, de Zenne en het Zennekanaal scoren slecht en zullen tegen 2015 de ‘goede toestand’ niet halen. De deadline werd voor de Samme en het ‘Zennekanaal’ verlengd tot 2021 en voor de Zenne in Wallonië tot 2027. Ook al voldoet de huidige situatie (nog) niet aan de Europese normen, toch is de waterkwaliteit wel veel verbeterd sinds de bijkomende waterzuiveringsstations in het Zennebekken. Vroeger waren de rivieren een open riool, nu zien we dat het leven in de rivieren zich jaar na jaar herpakt en dat er terug vis in leeft. Het is echter niet aangeraden om ze op te eten omdat ze ongezonde stoffen bevatten.

Lees meer over de evaluatie van de waterkwaliteit volgens de KRW >>

Lees meer over de ecologische toestand van de Waalse waterlichamen:
- Interactieve kaart van de biologische kwaliteit >>
- Interactieve kaart van de fysico-chemische kwaliteit >>
- de waterkwaliteit in Vlaanderen >>
- de waterkwaliteit in Brussel >> (programma's voor de monitoring van de watertoestand)



Een kennismaking met het oude kanaal Charleroi-Brussel en de het natuurgebied van de Samme

Onder leiding van Renée Vermandere vertrok de wandeling langs het oude kanaal. Een eerste aandachtspunt was onmiddellijk een aantal exoten die een bedreiging vormen voor onze inheemse flora. Langs de waterkant vinden we vooral Reuzenbalsemien, maar ook Japanse duizendknoop overwoekert de oevers. Lokale natuurverenigingen concentreren hun acties dan ook sterk op het verwijderen van de exoten. Mevrouw Vermandere vertelde dat vroeger vooral Els werd aangeplant omdat de wortels van deze boom voor een stevige oeverwand zorgde. Ook nu vinden we langs het oude kanaal nog vele Elzenbomen terug.

In het ‘Réserve naturelle de la Samme’ mag de natuur zijn gang gaan. Er wordt zo weinig mogelijk ingegrepen en daar profiteren rietgorzen, steenuilen en ijsvogels van. Natuurlijk vinden ook wilde eenden, futen, reigers en aalscholvers ook hun gading.

Meer info over het oude kanaal (FR) >>


Waterzuiveringsstation van Tubize

In Tubize bezochten we het waterzuiveringsstation dat het afvalwater van 25.000 equivalent inwoners voor zijn rekening neemt. Eerst wordt het grote afval uitgefilterd, de olie en vetten weg geharkt en zand verwijderd. Daarna gebeurt een aerobe en een anaerobe filtering (door het inbrengen van lucht in het water zodat de zuurstofconcentratie verhoogt) en tot slot ondergaat het afvalwater een biologische behandeling die fosfor en stikstof laat verdampen.

Omdat de waterzuiveringsinstallatie in het centrum van Tubize ligt, werd bijzondere aandacht besteed aan de architectuur en het beperken van de geurhinder. Beplantingen rond de site zorgden voor een goede integratie in het landschap.

Raadpleeg de brochure van de RWZI Tubize (FR) >>


Oude Zennearm in Lembeek

Martine Van de Vijver nam de groep op sleeptouw voor een laatste verkenning door het groene Lembeek (Halle). Het oude kasteelpark in het centrum van het dorp werd na de afbraak van het kasteel ecologisch heraangelegd. Aan de stuw van Lembeek, waar de Zenne een mooie bocht maakt, ontdekten we waarom meanders en natuurlijke oevers een grote meerwaarde bieden voor zuiver water, natuurontwikkeling en biodiversiteit. Aan de oude Zennearm op linkeroever maakten we kennis met de zuiverende werking van holle rietstengels in het water. Op een bevattelijke manier kwamen onderweg begrippen als ecologie, biotoop, biodiversiteit enz. aan bod. Aan de Malakoff-toren, een folie die werd gebouwd om het decor van de Krim-oorlogen op te roepen, declameerde onze gids in het Halse dialect een prachtig gedicht over de Zenne.

Raadpleeg onze wandelgids >>



Foto's >>



Programma

Waterzuivering is een absolute noodzaak om de waterkwaliteit van de waterlopen te verbeteren. De kwaliteit van onze waterlopen is in de afgelopen jaren sterk verbeterd, maar voldoet nog steeds niet volledig aan Europese normen. We bezoeken de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) van Tubize en bekijken hoe de waterkwaliteit in het Zennebekken er in de verschillende gewesten aan toe is. Gezonde waterlopen kunnen ook fungeren als 'blauw-groene corridor' en zorgen voor een bloeiende natuurontwikkeling en biodiversiteit. We wandelen door het natuurgebied langs de Samme en via een oude Zennearm naar de Malakoff-toren in Lembeek. We maken ook kennis met de fauna en flora die in het Zennebekken voorkomen.

Presentaties en bezoeken:
  • 9.00u: Onthaal met koffie in La Tour Glacée, Ronquières
  • 9.30u: Vertrek naar de startplaats van de wandeling
  • 9.45u: Vertrek van de wandeling in het natuurgebied van de Samme
  • 11.45u: Einde van de wandeling – vertrek naar Ronquières
  • 12.00u: Lunch in La Chappelle de Vert
  • 13.30u: Vertrek naar Tubize
  • 14.00u: Bezoek aan de waterzuiveringsinstallatie van Tubize
  • 15.45u: Vertrek naar Lembeek
  • 16.00u: Wandeling door het gebied van de Malakofftoren en de Zennearmen
  • 17.30u: Afsluitende drink (vrijblijvend)